“Иптәш сугыш беткән...”

Олы Мәңгәр авылыннан Илсур Шакировның “Хатын-кыз механизаторлар” дип исемләнгән мәкаләсе әнием сөйләгән хатирәләрне яңартты.
Һәм мин дә кулыма каләм алып, әнием турында, аларның күргәннәре хакында язарга булдым. Әнием, Сафина Гайшә Рәхимҗан кызы, Арча районы Иске Кырлай авылында туып үсә. 1934 елда Арча МТСында тракторчылар курсын тәмамлап, тракторчы булып эшли башлый. 1943 елда әтием Сафин Шәймулла Баймөхәммәт улын Әтнә МТСына механик итеп күчерәләр. Шунлыктан әнием Әтнә МТСында эшли башлый. Аның сугыш беткән көн турында сөйләгәннәрен ничә еллар буе йөрәгемдә йөртәм. ”9 май ир­тәсе бик матур кояшлы көн иде. Ул көнгә каршы төн­дә без Күәм як басуда җир сукаладык. Плугарь ма­лайлар эшләрен бете­рүгә авылга очтылар, мин алмашка килгән ха­тын килгәч кенә кайтыр­га чыктым. Кайтам, каршыма бер кеше атлап тү­гел йөгереп килгәнен күр­дем. Үзе бертуктаусыз нидер кычкыра. Ни уй­ларга белми барганда, килеп җитте дә муе­нымнан кочаклап алды да: “Иптәш, җаным, сугыш беткән, сугыш беткән”, дип сикерә, бии үк башлады. Икебезнең дә күзләребездә – шатлык күз яшьләре. Ул хатын-кыз Фазлыева Фәй­рү­зә апагыз иде” – диде. Әлеге хә­бәрне Фәйрүзә апа радио­дан үзе ишеткән булган. Тагын бер күр­шебез Галиәскарова Әми­нә апаның сөйләгән сүзләре һич исемнән кит­ми: ”Сугыш вакытын­да мин сезнең әниегезнең талканын бик күп тап­кыр саклап тордым. Эшеннән аерылып тиз ге­нә килеп җитә алмагач, талканны әрекмән астына куеп калдыра идем. Беркайчан да “Талканны тапмадым, талкан суынган иде”, дип зарлан­мады. Ул вакытта­гы кыр тычканнары да бик акыллы булганнар ахы­ры, талканга тимәгән­нәр. Әниемнең ты­ры­шып эшләве турында рес­публика газетасында да язып чыктылар. “Кызыл Татарстан” исемле иде бугай ялгышмасам, әле­ге газетадан күчермәне элекке район газетасы “Коммунизмга”да да язып чыкканнар иде. Ни кыз­ганыч, ул газетаны сак­­лап бетерә алмадым, югал­ган. Ул газетада Хә­сә­нова Асия, Бибинур Йосыпова, Мөнәвәрә Фаз­лиәхмәтова, Бәдәр һәм тагын берничә ме­хани­затор апалар исем фамилия­ләре бар иде.
Ә монысы әни плугарь­лыкка өйрәткән “малай”  Шакиров Мәсхүт абый сүзләре: “Безне, ике 15 яшьлек малайны Гайшә апага плугарь итеп эшләргә билгеләп куй­ды­лар. Ул безне ничек эш­ләргә, үзеңне ничек то­тарга кирәклеккә өйрәтте. Һәм һәрвакыт кү­зә­теп кенә торды, трак­тор­ны туктатып йокыдан да уяткалады. Гайшә апа безнең өчен беренче хезмәт мәктәбе укыту­чысы булды”, – дигән иде ул.
Бу язмада искә алынган кешеләр  хәзер безнең ара­да түгел инде. Исемнәрен искә алуыбыз аларның ру­хына изге догалар булып барып ирешсен, рухлары шат  бул­сын. Исәннәргә сугыш афәтләрен башка кү­рергә язмасын.

Клара БАЯЗИТОВА, Олы Әтнә авылы