Кешелек тарихы күп кайгылы даталар һәм коточкыч гамәлләр саклый, аларның күбесе XX гасырга туры килә, ул берьюлы ике дөнья сугышын сыйдыра. Кешелек тарихының иң куркыныч битләренең берсе фашист концлагерьлары тарихы булды. Концлагерьлар юкка гына үлем лагерьлары исемен алмаган, 1933 елдан 1945 елга кадәр алар аша дөньяның 30 иленнән 20 миллионга якын кеше үткән, шуларның 12 миллионга якыны һәлак булган, шул ук вакытта һәр бишенче тоткын бала булган. Безнең ил өчен бу аерым дата, чөнки 5 миллионга якын һәлак булган кеше СССР гражданнары булган.
Икенче бөтендөнья сугышы тәмамланганнан бирле күп еллар узды, бу инде күптән булган кебек тоела. Әмма фашистлар тоткыннарының дәһшәтләрен үзләре кичергән тоткыннар өчен түгел. Бу кешеләрнең биографиясе-яшь буын вәкилләре өчен чын батырлык дәресләре. Алар турында истәлекне саклау һәркемнең изге бурычы. Бу коточкыч вакыйгаларны истә тотып һәм шул тәмугта һәлак булган һәм исән калган кешеләргә хөрмәт күрсәтеп кенә, мондый хәлнең кешелек тарихында бүтән беркайчан да кабатланмаячагына өметләнергә мөмкин.
Төзүче: Фатыйх Кәрими исемендәге мемориаль музей
